Działalność gospodarczą w Polsce można prowadzić na kilka sposobów. Jednym z nich jest jednoosobowa działalność gospodarcza i uzyskanie statusu przedsiębiorcy, innym sposobem założenie spółki.
Jakie są rodzaje spółek w Polsce? Czym się różnią? Na co zwracać uwagę przy wyborze spółki? O tym poniżej.
UWAGA: W 2021 R. ZMIENIAJĄ SIĘ ZASADY OPODATKOWANIA SPÓŁEK KOMANDYTOWYCH – ARTYKUŁ NIE ZOSTAŁ JESZCZE ZAKTUALIZOWANY W TYM ZAKRESIE
Podstawowy podział spółek – spółki osobowe i kapitałowe
Zanim wybierzesz formę prawną dla swojej działalności musisz dowiedzieć się kilku podstawowych rzeczy o spółkach, oto one!
Spółki handlowe w Polsce można podzielić na spółki osobowe i spółki kapitałowe.
Spółki osobowe, nie mają osobowości prawnej, ale mają zdolność prawną, to znaczy mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (nazywane są „ułomnymi osobami prawnymi”). Brzmi to skomplikowanie, natomiast w praktyce oznacza to, że w niektórych sytuacjach spółki osobowe mogą być „transparentne” i ciężar działalności, a zwłaszcza jej niepowodzeń, będzie ciążył na wspólnikach. W dużym uproszczeniu, sama spółka osobowa może np. zamawiać usługi, kupować towary, etc. – jest więc niezależnym podmiotem od swojego wspólnika.
Spółki kapitałowe dla odmiany, posiadają osobowość prawną. Są więc w 100% odrębne od wspólników w każdym aspekcie działalności, a wspólnicy nie odpowiadają za długi takiej spółki.
Spółki osobowe mogą rozpocząć działalność po ich wpisie do KRS, natomiast spółki kapitałowe mogą rozpocząć działalność już po zawiązaniu spółki u notariusza – powstają wtedy tzw. spółki w organizacji, które muszą zostać zgłoszone do KRS w terminie 6 miesięcy.
Na co zwracać uwagę przy wyborze formy spółki?
Już ten krótki wstęp powinien Cię nakierować jakie elementy trzeba rozważyć przy wyborze spółki. Z pewnością będą to:
- odpowiedzialność wspólników
- kapitał zakładowy / wkłady do spółki
- uprawnienia i obowiązki wspólników
- i oczywiście podatki! (tym poświęcimy odrębny wpis).
To jaka spółka jest najlepsza dla Twojej działalności wynika przede wszystkim z rozmiarów tej działalności, planów biznesowych i inwestycyjnych oraz ww. elementów.
Spółki osobowe
Podstawę istnienia i działalności spółek osobowych stanowią wspólnicy. Co do zasady, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko za zgodą pozostałych wspólników. Co to oznacza? Że jeżeli chciałbyś sprzedać swój „udział” w spółce, pozostali wspólnicy będą musieli się na to zgodzić.
Sprawy spółki osobowej prowadzą jej wspólnicy bezpośrednio – oznacza to, że w spółkach osobowych nie ma zarządu (ani tym bardziej Prezesa). Jeżeli zarząd się pojawia, to wyjątkowo.
Wspólnicy ponoszą ponadto subsydiarną, obok spółki, odpowiedzialność całym swoim majątkiem za jej zobowiązania. Oznacza to, że wspólnicy mogą odpowiadać całym swoim majątkiem z chwilą, gdy spółka staje się niewypłacalna.
Wyróżniamy cztery rodzaje spółek osobowych: jawną, partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną.
Spółka jawna
Zgodnie z przepisami, spółka jawna to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. ? Spółki jawne to najczęściej średnie przedsiębiorstwa zatrudniające niewielu pracowników.
Umowa spółki jawnej musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności, także przy wykorzystaniu wzorca umowy (wówczas należy wypełnić odpowiedni formularz). Co to oznacza? To, że nie możemy założyć z kimś spółki „na gębę”, a umowa musi zostać przez nas spisana i podpisana (!).
Firma spółki jawnej (a więc jej nazwa) powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko lub też firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” (także w skrócie: „sp.j.”).
Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Co do zasady, każdy wspólnik może reprezentować spółkę bez ograniczeń, chyba że umowa spółki bądź prawomocne orzeczenie sądu stanowią inaczej. Wspólnicy sami więc prowadzą sprawy spółki jawnej, nie powierzają oni wykonywania ich osobom trzecim. Spółka jawna jest więc zarządzana przez wszystkich wspólników.
Wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem subsydiarnie ze spółką, tj. taka odpowiedzialność powstaje w momencie, gdy spółka stanie się niewypłacalna. Stanowi to swego rodzaju ryzyko, o którym należy pamiętać, decydując się na założenie tego rodzaju spółki. Wspólnicy w równym stopniu uczestniczą w zyskach spółki oraz odpowiadają za jej straty (co jednak może zostać wyłączone umową spółki).
Spółka partnerska
Zgodnie z przepisami, spółka partnerska to spółka osobowa, utworzona przez wspólników (czyli partnerów będących osobami fizycznymi) w celu wykonywania wolnego zawodu.
Spółka partnerska może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że ustawa szczególna stanowi inaczej. Może być to zatem spółka utworzona przez architektów, biegłych rewidentów, tłumaczy czy na przykład lekarzy. Wolny zawód jest warunkiem koniecznym do uczestnictwa w omawianej spółce. Co ważne, nie każdy zawód jest traktowany jako wolny. Przepisy wyraźnie wskazują, kto może spółkę partnerską założyć.
Firma (nazwa) spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, jak również dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” (w skrócie: „sp.p.”) oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.
Umowa spółki partnerskiej musi być pod rygorem nieważności sporządzona na piśmie. Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.
Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce. Partner nie ponosi także odpowiedzialności za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera.
Każdy partner ma prawo samodzielnie reprezentować spółkę, możliwe jest też powołanie w spółce zarządu, którego członkiem musi być przynajmniej jeden z partnerów, ale w jego skład mogą też wchodzić osoby trzecie.
Spółka komandytowa
Spółka komandytowa to taka spółka w której za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (tj. komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (tj. komandytariusza) jest ograniczona.
Spółka komandytowa różni się więc od spółki jawnej i partnerskiej rodzajem wspólników – pojawią się dwie kategorie wspólników, o różnym zakresie odpowiedzialności. W spółce komandytowej zawsze musi być przynajmniej jeden komplementariusz i jeden komandytariusz.
Firma (potocznie nazwa) spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” („sp.k.”). Co istotne, gdy komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. W praktyce powoduje to czasem bardzo długie nazwy spółek. Na przykład „X spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa”. Nie wyklucza to jednak zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.
Jak wspominałam powyżej, za zobowiązania spółki w pełnej wysokości odpowiada tylko komplementariusz i to jego nazwisko/firma musi znaleźć się w nazwie/firmie spółki. Nie powinno natomiast pojawić się w niej nazwisko/firma (nazwa) komandytariusza. W sytuacji, gdy to nastąpi, odpowiada on za zobowiązania spółki komandytowej wobec osób trzecich jak komplementariusz.
Umowa spółki komandytowej musi być zawarta pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego. Jeżeli więc zawarlibyśmy umowę bez udziału notariusza, to taka umowa będzie nieważna.
Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki do pełnej ich wysokości, zaś komandytariusz – do wysokości tzw. sumy komandytowej, tj. w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. Oznacza to, że w umowie konieczne jest określenie takiego wkładu. Analogicznie, komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki (chyba, że wspólnicy w umowie spółki umówili się inaczej).
Spółkę reprezentują komplementariusze, a więc Ci wspólnicy, którzy odpowiadają swoim majątkiem za ewentualne długi spółki. Komandytariusz (a więc wspólnik o ograniczonej odpowiedzialności) nie prowadzi spraw spółki (nie reprezentuje jej), chyba, że uzyska specjalne pełnomocnictwo.
Co istotne, mimo iż komandytariusz nie ma obowiązku prowadzenia sprawy spółki, w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest jego zgoda. A więc w takich sprawach, które są bardzo ważne dla funkcjonowania spółki.
Bardzo często wykorzystywana jest spółka komandytowa, która w nazwie ma także nazwę spółki z o.o. Oznacza to, że wspólnikiem odpowiadającym bez ograniczeń za zobowiązania spółki jest … spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. O tym, jak działa spółka tzw. „spółka z o.o. spółka komandytowa” mówię w osobnym artykule.
Spółka komandytowo-akcyjna
Spółka komandytowo-akcyjna to spółka, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki przynajmniej jeden wspólnik(komplementariusz) – odpowiada bez ograniczenia, a przynajmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Jest to więc taka hybryda pomiędzy spółkami osobowymi, a spółkami kapitałowymi (bo ma akcjonariusza – tak, jak w spółce akcyjnej).
W spółce komandytowo-akcyjnej, pojawia się także kapitał zakładowy. Minimalny kapitał zakładowy w spółce komandytowo-akcyjnej to 50.000 złotych.
Hybrydowy charakter spółki komandytowo-akcyjnej widać także, w tym, że raz stosujemy do niej przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a raz przepisy dotyczące spółki jawnej (np. w zakresie kwestii dotyczących komplementariuszy oraz wkładów na kapitał spółki – oprócz zakładowego).
Firma (nazwa) spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” („S.K.A.”).
Podobnie jak w przypadku spółki komandytowej, firma (nazwa) spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza. Jeżeli wspólnikiem – komplementariuszem, jest spółka z o.o. wtedy cała nazwa SKA brzmi: np. „X spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.”. Analogicznie do spółki komandytowej, której nazwa nie powinna zawierać nazwiska/nazwy komandytariusza, tutaj w firmie (nazwie) spółki nie może być zamieszczane nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza.
W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki, akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (a więc bez ograniczeń kwotowych).
Podstawą założenia spółki jest statut w formie aktu notarialnego. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki.
Spółkę reprezentują komplementariusze. Akcjonariusze nie reprezentują spółki. Zobowiązani są wobec spółki tylko do czynności określonych statutem. Podobnie jak w przypadku komandytariuszy w spółce komandytowej, akcjonariusze mogą działać wobec spółki jako pełnomocnicy.
Sprawy spółki prowadzą komplementariusze, ale może być to powierzone także walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy bądź radzie nadzorczej.
W spółce komandytowo-akcyjnej można lub trzeba (gdy liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób) ustanowić radę nadzorczą. Jej członków – do których nie zaliczają się komplementariusze – powołuje walne zgromadzenie. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich obszarach.
Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki (chyba że statut stanowi inaczej).
Spółki kapitałowe
Spółka kapitałowa, w przeciwieństwie do osobowej, ma osobowość prawną, kapitał zakładowy oraz majątek, który jest odrębny od majątku osobistego wspólników. Spółka kapitałowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Do tego czasu zawiązana przez wspólników spółka ma status „w organizacji”.
Spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.Firma spółki kapitałowej w organizacji powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „w organizacji”. Status w organizacji jest jednak przejściowy – może on trwać maksymalnie 6 miesięcy. W tym okresie, wspólnicy muszą złożyć wniosek o rejestrację spółki w KRS.
Wyróżniamy dwa rodzaje spółek kapitałowych: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne. Od marca 2021 r. będziemy mieli dodatkowy typ spółki – tzw. PSA (prosta spółka akcyjna).
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych typów spółek w Polsce. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, czyli w skrócie spółka z o.o., może być utworzona przez jedną lub więcej osób w celu dopuszczalnym przez polskie prawo. Nie można więc założyć spółki z o.o. (przynajmniej na razie) po to by sprzedawać w Polsce marihuanę.
Spółka z o.o. nie może być zawiązana (założona) wyłącznie przez inną spółką z ograniczoną odpowiedzialnością.
Tym, co odróżnia spółkę z o.o. od innych spółek jest to, że jej istotę stanowi skupienie środków kapitałowych w celu realizacji określonego zamierzenia. Nie jest zatem jej celem skupienie grupy osób (w przeciwieństwie do większości spółek osobowych).
Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przepisy wymagają:
- zawarcia umowy spółki (w formie aktu notarialnego);
- wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego;
- powołania zarządu;
- ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki;
- wpisu do rejestru.
Możliwe jest też utworzenie spółki z o.o. w sposób elektroniczny.
Kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić przynajmniej 5.000 złotych, zaś wartość udziału nie może być niższa niż 50 złotych.
Liczba wspólników należących do spółki z o.o. może być dowolna. Razem tworzą oni zgromadzenie wspólników. Posiedzenia zgromadzeń mogą mieć charakter zwyczajny lub nadzwyczajny.
Określone czynności wymagają – zgodnie z przepisami i umową spółki zwołania zgromadzenia wspólników. Zwyczajne zgromadzenie wspólników jest konieczne m.in. w celu rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki.
Zgodnie z przepisami i o ile umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników (tzw. dywidenda). Możliwe jest jednak by w spółce były udziały uprzywilejowane, dające prawo do większej dywidendy niż inni wspólnicy.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością cieszy się popularnością właśnie z uwagi na ograniczenie odpowiedzialności? Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania (długi) spółki.
Zaletą spółki z o.o. jest to, że wspólnik nie odpowiada za zobowiązania spółki własnym majątkiem, lecz tylko do wysokości wkładu wniesionego do spółki. Niemniej jednak, odpowiedzialność cywilnoprawna ciąży na członkach zarządu spółki.
Elementem łączącym tego rodzaju spółkę ze spółkami osobowymi jest to, że wspólnikom przysługuje prawo do indywidualnej kontroli, możliwości wprowadzenia ograniczeń w zbywaniu udziału oraz możliwości wyłączenia wspólnika przez sąd.
Organem obowiązkowym w spółce z o.o. jest zarząd. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Składa się z jednego albo większej liczby członków, a w jego skład mogą być powołane osoby spośród wspólników lub takie, które nie posiadają w ogóle udziałów w spółce. Z reguły dzieje się tak, że im większa spółka tym więcej w zarządzie osób profesjonalnie zajmujących się zarządzaniem, finansami, biznesem. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
W celu sprawowania kontroli w spółce z o.o., która – jak wspominam powyżej – może być wykonywana przez każdego ze wspólników, może być powołana rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (bądź oba te organy). W spółkach, gdzie kapitał zakładowy przekracza 500.000 złotych a ilość wspólników to minimum 25, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna są obowiązkowe. Rada nadzorcza liczy co najmniej 3 osoby i działa w formie podejmowanych uchwał.
Firma (nazwa) spółki z o.o. może być dowolnie obrana, ale powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” lub „sp. z o.o.”.
Spółka akcyjna
Spółkę akcyjną może założyć jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (podobnie jak w przypadku ograniczenia co do założenia spółki z o.o.). Aktem założycielskim spółki jest statut sporządzony w formie aktu notarialnego. Pod względem struktury organów, spółka akcyjna przypomina spółkę z o.o.
Do powstania spółki akcyjnej wymaga się: (i) zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli; (ii) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego; (iii) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej; (iv) wpisu do rejestru.
Kapitał zakładowy spółki akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Musi on wynosić co najmniej 100.000 złotych, a wartość jednej akcji musi wynosić przynajmniej 1 grosz. Akcja to podstawa nabycia praw przez wspólnika (akcjonariusza). Może mieć ona charakter imienny lub na okaziciela, zwykły lub uprzywilejowany co do prawa głosu, dywidendy bądź podziału majątku w razie likwidacji spółki akcyjnej.
Obecnie trwają zaawansowane prace nad tzw. Prostą Spółką Akcyjną, która będzie mogła nie mieć w ogóle kapitału zakładowego.
Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna” (lub w skrócie: „S.A.”).
Organami obowiązkowymi spółki akcyjnej są zarząd i obowiązkowa rada nadzorcza.
Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Składa się on z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona. Co do zasady członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.
Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad spółką we wszystkich obszarach jej działalności. Składa się z co najmniej 3 a w przypadku spółek publicznych co najmniej z 5 członków, powoływanych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy.
Kolejnym elementem spółki z o/o. jest walne zgromadzenie akcjonariuszy a więc spotkanie wspólników (mniej lub bardziej wrogo do siebie nastawionych, którzy podejmują ważne decyzje o losie spółki. Walne zgromadzenie akcjonariuszy może mieć charakter zwyczajny lub nadzwyczajny.
Spółka Akcyjna także jest podmiotem ciekawym dla inwestorów i wspólników ponieważ akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Ponoszą ryzyko jedynie w stosunku do wysokości wniesionego wkładu kapitałowego.
Z reguły ze spółkami akcyjnymi mamy do czynienia tam gdzie jest to wymagane przez prawo lub gdzie skala biznesu zakłada, że spółka będzie aktywnie szukać finansowania poprzez zebranie kapitału od nowych wspólników – akcjonariuszy (np. poprzez emisję publiczną na giełdzie).
Uff, czy to już wszystkie spółki? Nie! Teraz czas na wisienkę na torcie i spółkę, która spółką wcale nie jest! Spółka cywilna! Ale o niej w osobnym wpisie.
Opisana wyżej charakterystyka spółek jest punktem wyjścia do tego, żeby zrozumieć jaka spółka jest najlepsza dla Twojego biznesu. W większości przypadków, jeżeli zależy ci jednocześnie na niskim opodatkowaniu i ograniczeniu odpowiedzialności, optymalnym wyborem będzie spółka z o.o. spółka komandytowa. O tym jak działa taka spółka, przeczytasz w osobnym artykule.
***
Jeżeli nie wiesz jaka spółka jest najlepsza dla Twojego biznesu – skontaktuj się ze mną! Na pewno razem uda się wybrać taką spółkę, która będzie optymalna dla Ciebie.
