NALEŻYTA STARANNOŚĆ W VAT

Prawo do odliczenia podatku naliczonego jest zdecydowanie najistotniejszym uprawnieniem podatnika VAT wynikającym z zasady neutralności podatku VAT. W przypadku jednak, gdy skorzystanie z tego prawa związane jest z oszustwem bądź nadużyciem podatkowym, organy podatkowe mogą kwestionować to prawo.

Co istotne, możliwość zakwestionowania prawa do odliczenia dotyczy także przypadku, gdy podatnik nawet nie jest świadomy udziału w oszustwie. Jednym z czynników, który pozwala zachować prawo do odliczenia w takim przypadku pozostaje dochowanie należytej staranności, o którą należy zadbać prowadząc bieżącą działalność gospodarczą.

Z tego artykułu dowiesz się czym jest ta należyta staranność i jak zabezpieczyć się przed nieuczciwym kontrahentem.

 

Prawo do odliczenia podatku VAT

System podatku VAT opiera się na tym, że ciężar podatku pozostaje neutralny dla przedsiębiorcy i obciąża wyłącznie ostatecznego konsumenta, czyli nabywcę towaru bądź usługi, który wykorzystuje je dla własnych „prywatnych” celów. Realizowane jest to poprzez zagwarantowanie podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego bądź do zwrotu podatku (nadwyżki naliczonego nad należnym).

Prawo do odliczenia lub do zwrotu może jednak podlegać ograniczeniu w określonych przypadkach. Jednym z nich jest sytuacja nabycia towarów, w ramach transakcji, której celem jest oszustwo w zakresie VAT. Podatnik w takim przypadku pozbawiony zostaje prawa do odliczenia jeśli „wiedział, bądź powinien był wiedzieć, że transakcja ma na celu nadużycie”. Nawet więc jeśli podatnik nie był świadomy nieuczciwości kontrahenta, z którym podjął współpracę, lecz nie zweryfikował działalności oraz podjął żadnych środków ostrożnościowych, narażony jest na pozbawienie prawa do odliczenia.

Nieświadome uczestniczenie w transakcji, która ma na celu oszustwo w zakresie VAT pozostaje jednak bardzo powszechne. Podmioty dokonujące nadużyć w VAT starają się tak kształtować całą strukturę transakcji i sieć dostaw, aby utrudnić zidentyfikowanie rzeczywistego celu. W takim przypadku, w celu uniknięcia zakwestionowania prawa do odliczenia koniecznym jest zachowanie należytej staranności, która pozwoli wykazać, że dany przedsiębiorca podjął wszelkie środki ostrożnościowe, przez co nie mógł być świadomy uczestniczenia chociażby w tzw. karuzeli VAT.

Czym jest należyta staranność w podatku VAT?

Należyta staranność stanowi zespół czynności, które powinien podjąć podatnik w związku ze współpracą z kontrahentem. Sprowadza się ona do dokonania weryfikacji zarówno kontrahenta, jak i okoliczności związanych z transakcją, w której uczestniczy podatnik. Jeśli podatnik nie wiedział o nieuczciwości kontrahenta, z którym podjął współpracę, nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji tego działania, o ile w rzeczywistości był nieświadomy uczestniczenia w oszustwie. Nieświadomość ta poparta powinna zostać właśnie zachowaniem przez podatnika należytej staranności, czyli przeprowadzeniem szeregu czynności weryfikacyjnych i zastosowaniem odpowiednich mechanizmów, które mają na celu wyeliminowanie nadużyć na gruncie VAT.

Ministerstwo Finansów w celu szerzenia świadomości konieczności zachowania należytej staranności publikuje materiały, które mają na celu wskazanie podatnikom jakie działania powinni podjąć przy okazji nawiązania współpracy, a także prowadzenia współpracy z dotychczasowym, nawet wieloletnim kontrahentem.

Można je znaleźć:

– w postaci metodyki skierowanej do administracji podatkowej dostępnej tutaj,

– w oficjalnych wytycznych co do należytej staranności – dostępnych tutaj.

Przedsiębiorcy mają możliwość wykazania swojej należytej staranności także poprzez skorzystanie z mechanizmów, które oferuje im ustawodawca takich jak np.:

  • split payment (więcej o split payment tutaj),
  • biała lista podatników VAT (więcej o białej liście podatników VAT tutaj).

Konsekwencje braku zachowania należytej staranności w VAT

Zasadniczą i najdalej idącą konsekwencją braku zachowania należytej staranności jest pozbawienie prawa do odliczenia. Niejednokrotnie tego typu sankcja w poważnym stopniu naruszyć może płynność finansową przedsiębiorstwa i narazić przedsiębiorcę na dotkliwie straty.

W niektórych przypadkach podatnicy mogą także ponieść odpowiedzialność karną na gruncie Kodeksu karnego skarbowego. Ewentualna odpowiedzialność i jej zakres będzie się różnić w zależności od konkretnego stanu faktycznego i stopnia winy podatnika przy udziale w transakcji stanowiącej nadużycie w VAT. Stąd też każdorazowo wymagana jest indywidualna ocena każdego przypadku.

Mając na względzie wchodzącą w życie regulację wprowadzającą białą listę podatników VAT, podatnik może narazić się także na ryzyko pozbawienia prawa do rozpoznania jako koszt uzyskania przychodów określonych wydatków, które nie zostaną uregulowane w sposób wykazujący należytą staranność, tj. na rachunek bankowy kontrahenta wskazany na białej liście podatników VAT. Czasem także organy skarbowe twierdzą, że dane transakcje w ogóle nie miały miejsca lub że co prawda transakcje miały miejsce, ale faktury zostały wystawione przez nieodpowiedni podmiot. W takich sytuacjach organy podatkowe w ogóle kwestionują jako koszt wartości całych faktur zakupowych.

W praktyce więc zakwestinowanie transakcji z danym kontrahentem prowadzi do:

  • zakwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego, lub

  • zakwestionowania prawa do stawki 0% VAT przy WDT,

  • braku możliwości zaliczenia danych wydatków do kosztów uzyskania przychodów (tzw. „wyrzucenie” faktur z kosztów),

  • odpowiedzialnością karną lub karną skarbową,

Zdecydowanie warto więc zadbać o to, aby każda decyzja o współpracy oraz transakcja zostały zweryfikowane przy zachowaniu mechanizmu należytej staranności.

Jak weryfikować kontrahentów?

Najważniejsze jest to by w prawidłowy sposób weryfikować swoich kontrahentów. To od czego musimy zacząć to tak podstawowe rzeczy jak zweryfikowanie:

wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS (można zrobić to tutaj za darmo),

statusu podatnika VAT – można to zrobić poprzez uzyskanie zaświadczenia lub zweryfikować na stronie Ministerstwa Finansów tutaj,

czy dany podmiot nie został wykreślony z rejestru VAT – można zrobić to tutaj.

W dalszej kolejności musimy sprawdzić czy dany kontrahent posiada zezwolenia lub koncesje na prowadzenie swojej działalności, czy ma stronę internetową, czy jego pracownicy lub sprzedawcy są kompetentni itd. …

WAŻNE: od 1 września 2019 r. wchodzą w życie przepisy o tzw. BIAŁEJ LIŚCIE VATOWCÓW, która będzie także wskazywała numery rachunków bankowych zgłoszonych do US. Płatność na rachunek spoza listy będzie mogła być przez US interpretowana jako brak należytej staranności. Więcej o białej liście Vatowców i naprawdę poważnych konsekwencjach zapłaty na rachunek spoza tej listy możesz przeczytać tutaj.

Przyczajony tygrys…

Warto także pamiętać, że nie wystarczy jedynie zweryfikować kontrahenta przy rozpoczęciu działalności. Konieczne jest także monitorowanie jego sytuacji w trakcie współpracy i zachowanie czujności. Konieczne jest także uczulenie naszych pracowników żeby zwracali uwagę na wszystkie dziwne okoliczności i informowali o dziwnych zdarzeniach księgową, dyrektora finansowego lub przełożonych.

***

Jeżeli przeciwko Twojej firmie prowadzone jest postępowanie lub kontrola i nie wiesz co zrobić albo po prostu chcesz zweryfikować czy Twoje procedury są prawidłowe – napisz do mnie (marcelina@msztax.pl).

Chcesz dowiedzieć się więcej o VAT? Może zainteresują Cię także te artykuły:

Ulga na złe długi w VAT – zmiany od 2019 r.

VAT MOSS 2019 – korzystne zmiany dla przedsiębiorców

[ssba-buttons]

Opublikowano w kategorii Podatki, VAT i otagowano: , , .

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *